Rola testu zaspokojenia na tle planowanych regulacji prawa restrukturyzacyjnego

W poprzednim artykule przybliżona została instytucja testu zaspokojenia. Regulacja ta jest powiązana z innymi zmianami wynikającymi z dyrektywy drugiej szansy, które nazwać można kluczowymi, gdyż dotyczą istoty prawa restukturyzacyjnego, a mianowicie zatwierdzania układu.

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 165 ust. 2 p.r. „sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia”. W praktyce oznacza to, że w takim przypadku sąd działa w ramach swej dyskrecjonalnej władzy, gdyż jedynie może, a nie musi odmówić zatwierdzenia układu, nawet wówczas, jeśli stwierdzi, że warunki układu są „rażąco krzywdzące dla wierzycieli”. Na gruncie przytoczonej regulacji pojawia się także pytanie, co oznacza sytuacja „rażącego pokrzywdzenia”, które jest pojęciem nieostrym, a przez to pozwala na wielość ocen.

Po zmianach art. 165 ust. 2 p.r. ma otrzymać brzmienie: „sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeżeli jakikolwiek wierzyciel, który głosował przeciwko układowi, zgłosił zastrzeżenia, zawierające zarzut, że znalazłby się w wyniku realizacji układu w gorszej sytuacji, niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego lub w przypadku zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego bez przyjęcia układu (kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli) i zarzut ten jest uzasadniony”. Przytoczona treść przepisu usuwa fakultatywność jego stosowania przez sąd i wprowadza jasne kryterium oceny stopnia pokrzywdzenia wierzyciela zgłaszającego zastrzeżenia, dla zaistnienia podstawy odmowy zatwierdzenia układu. Projektowe uregulowanie transponuje do polskiego porządku prawnego kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli, które – zgodnie z uregulowaniami dyrektywy drugiej szansy – ma zastosowanie tylko wówczas, gdy układ jest kwestionowany i odnosi się do dwóch alternatywnych scenariuszy. Pierwszy to upadłość, w ramach której dochodzi do sprzedaży majątku lub sprzedaży funkcjonującego przedsiębiorstwa. W tym scenariuszu pomocny będzie właśnie test zaspokojenia, który pozwoli na dokonanie realnej oceny, czy zarzut wierzyciela jest uzasadniony. Drugi alternatywny scenariusz zaistnieje wówczas, gdy nie dochodzi do zawarcia układu i jednocześnie nie jest ogłaszana upadłość np. następuje sprzedaż zadłużonego przedsiębiorstwa poza upadłością.

Kolejną powiązaną zmianą jest możliwość zatwierdzenia układu wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli (tzw. mechanizm cramdown), który stanowi rozwiązanie pochodzące z systemu anglosaskiego. Niestety uregulowania dyrektywy drugiej szansy w tym zakresie są skomplikowane. Dyrektywa pozwala krajom członkowskim na implementację tego mechanizmu na zasadzie względnego lub bezwzględnego pierwszeństwa. Zasada względnego pierwszeństwa nie wymaga, aby wierzyciele uprzywilejowani otrzymywali pełne zaspokojenie przed jakimkolwiek zaspokojeniem wierzyciela zwykłego, co jest cechą charakterystyczną dla zasady bezwzględnego pierwszeństwa i może rodzić pewne komplikacje dla wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. Pomimo to polski ustawodawca w projekcie z dnia 29 marca 2023 roku oparł się właśnie na zasadzie względnego pierwszeństwa, zgodnie z którą w przypadku braku większości do przyjęcia układu w każdej grupie wierzycieli, sąd będzie mógł niezależnie od tego stwierdzić przyjęcie układu na wniosek dłużnika lub za jego zgodą, jeśli większość grup wierzycieli głosowała za układem, w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo lub wierzycieli o wyższym stopniu uprzywilejowania od wierzycieli podlegających zaspokojeniu w kat. II prawa upadłościowego, a w przypadku niespełnienia tego warunku, co najmniej jedna grupa wierzycieli głosowała za przyjęciem układu, pod warunkiem że grupa ta należy do tej kategorii wierzycieli, która w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego otrzymałaby częściowe zaspokojenie, przy zastosowaniu wyceny zakładającej kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika.

Ponownie zatem istotną rolę odegra test zaspokojenia, który będzie stanowił podstawę dokonywania oceny, czy układ w przypadku braku wymaganej większości w każdej z grup głosujących wierzycieli, może zostać zatwierdzony przez sąd, czy też nie. Jak ważne będzie poprawne sporządzenie tego dokumentu w kontekście zatwierdzenia układu pokazuje projektowana regulacja art. 164 ust. 3a, zgodnie z którą „w przypadku zgłoszenia zastrzeżeń, których podstawą jest zarzut naruszenia kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli lub zarzut stwierdzenia przyjęcia układu przez sąd z naruszeniem art. 165b ust. 1 pkt 1 (w ramach mechanizmu cramdown – przyp. DC), sąd może zobowiązań nadzorcę lub zarządcę do przedłożenia weryfikacji testu zaspokojenia, która w części wskazanej przez sąd zostanie dokonana na podstawie opinii sporządzonej przez podmiot wskazany przez sąd”.

Warto także wspomnieć, że w projektowanym art. 165a p.r. ustawodawca planuje przyznać sądom kompetencję w dokonywaniu stosownym zmian w układzie, jeżeli zmiany te nie naruszają istotnych postanowień układu i na skutek ich wprowadzenia sąd zatwierdzi układ. Zmiana ta ma pozwolić ma wyeliminowanie sytuacji, w których trud wielomiesięcznego postępowania restrukturyzacyjnego jest niweczony przez drobne błędy układu, prowadząc najprawdopodobniej do upadłości dłużnika.

Zmiany omówione w dzisiejszym wpisie stanowią istotę rozwiązań przyjętych w dyrektywie drugiej szansy. Można pokusić się o stwierdzenie, że ich implementacja sprawi, że postępowania restrukturyzacyjne wymagać będą jeszcze większego stopnia wyspecjalizowania od podmiotów uczestniczących w tych procesach, aniżeli ma to miejsce obecnie za sprawą zmia